MARSHALL PLANI VE TÜRKİYE

Marshall Yardımları kapsamında Türkiye'ye gelen maddi desteklerin, harita üzerindeki dağılımını inceleyen vatandaşlar. Credit: Reddit

İkinci Dünya Savaşı ardından zayıflayan Avrupalı devletler, Sovyetler Birliği karşısında oldukça zayıf kalmıştır. Bu durumun Sovyetler'in yayılmasına sebep olacağına inanan ve komünizmin büyümesinden endişe eden ABD, Avrupalı devletlere destek olmak üzere çeşitli yardım programları düzenlemiştir. Marshall Planı bu programlardan biri olarak uygulanmış ve aralarında Türkiye'nin de bulunduğu 16 Avrupalı devlete, ekonomik kalkınma yardımı sağlanmıştır.

Marshall yardımları kapsamında Türkiye; İzlanda, Portekiz ve İrlanda'nın ardından en az yardım alan 4. ülke olmuştur. Özellikle Sovyetler Birliği'ne olan yakınlığı ve jeopolitik önemi göz önüne alındığında Türkiye'ye, oldukça az bir yardım yapıldığı görülmektedir. Bu durumun temel sebebi, Türkiye'nin İkinci Dünya Savaşı'na katılmayan bir devlet olduğu için yardıma gerek olmadığını düşünenler olmasıdır. 

Öyle ki bazı Amerikalı uzmanlar, Türkiye’nin altın ve döviz stoklarıyla dış ticaret dengesinin diğer 15 Avrupa ülkesine göre daha iyi durumda olduğunu düşünüyordu. Bu nedenle Türkiye ilk etapta yardım programına dahil edilmemiştir. Ardından Türkiye'nin ABD'ye yaptığı başvuruyla birlikte "Türkiye'ye haksızlık yapıldığı" beyan edilmiş ve Türkiye'nin yardım programı kapsamına girmesi sağlanmıştır.

Marshall Yardımları doğrultusunda İzlanda $29.3milyon, İsviçre $107.3 milyon, Norveç $255.3 milyon, İngiltere $3,189.8 milyon, İrlanda $147.5 milyon, Danimarka $273.0 milyon, ,Hollanda $1,083.5 milyon, Belçika $559.3 milyon, Batı Almanya $1,390.6 milyon, Fransa $2,713.6 milyon, Avusturya $677.8 milyon, Portekiz $51.2milyon, İtalya $1,508.8 milyon, Yunanistan, $706.7 milyon, Türkiye $225.1 milyon dolar almıştır.

Türkiye’de Marshall Yardımı, en çok tarım, madencilik ve yol inşası sektörlerinde kullanılmıştır. Bu doğrultuda yardım kapsamında alınan traktör, tarım makineleri, yol inşaat makineleri gibi bütün araçların yedek parçalarına yıllarca büyük miktarda paralar ödenmiştir. Yani tarım üretiminde modernizasyon desteklenmiş fakat bu konuda da büyük harcamalar yapılmıştır. 

Kısacası Türkiye, sonradan dahil olduğu Marshall Yardımları programından istediği sonucu alamamış, Türkiye'nin çeşitli bölgelerine dağıtılan yardımlardan öngörüldüğü kadar faydalanamamıştır. 

Yazının hazırlanmasında faydalanılan kaynaklara aşağıdan ulaşabilir, daha detaylı bilgi için linklere tıklayarak siteleri ziyaret edebilirsiniz: 

• ABD'nin Türkiye'ye etkisi ve Marshall planı, Dünya Bülteni, Erişim Linki: https://www.dunyabulteni.net/tarih-dosyasi/abd-nin-turkiye-ye-etkisi-ve-marshall-plani-h115088.html
• Ortaya Çıkışı ve  Uygulanışıyla Marshall planı, Çağrı Erhan, Erişim Linki: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/36391
• Marshall Planı Ve Türkiye’de Uygulanışı 1948-1957, Bilgehan Bülbül, Erişim Linki: Lütfen Buraya Tıklayın