BURSA ULU CAMİ
Bursa,
sahip olduğu tarihi birikimi sebebiyle Türkiye’nin nadide şehirleri arasında
gösterilmektedir. Tarih boyunca çeşitli uygarlıklara ev sahipliği yapan Bursa,
Bizans ve Selçuklu dönemlerinde birkaç kez el değiştirmiş, Orhan Gazi’nin 1326
tarihindeki fethiyle ise şehir, Osmanlı topraklarına katılmıştır. Osmanlı, fethettiği
topraklarda önce şehri imar eder, sonra kalıcı eserler yapardı. Ulu Cami de bu eserlerden biridir. İbadet niteliği haricinde Ulu Cami, insanların
sosyal hayatlarına katkıda bulunmuş ve şehre değer katmıştır. Bugün bu
özelliklerini muhafaza eden Ulu Cami, şehrin en önemli değerleri arasında
gösterilmektedir.
Bursa Ulu Cami’nin Yapımı
Bursa’nın
en önemli tarihi eserleri arasında gösterilen Ulu Cami, 600 yılı aşkın süredir
bölge halkına ve ziyaretçilerine ibadet hizmeti vermektedir. Fakat
incelendiğinde Bursa Ulu Camii’nin yapım tarihini bildiren bir yazıtın olmadığı
görülmektedir. Bununla birlikte camii minberinin kapısı üzerindeki kitabede
geçen 1399 tarihi, caminin inşa tarihi olarak kabul edilmektedir. Camii
inşasıyla ilgili birbirinden farklı rivayetler bulunsa da kesin olan, Ulu
Camii’nin inşasının 1396-1400 yılları arasında yapıldığı ve Yıldırım Bayezid’ın
Niğbolu Seferi dönüşünde yapımını emrettiğidir (Çetinaslan, 2013: 190). Camii
inşasıyla ilgili en bilinen rivayet doğrultusunda ise, Niğbolu zaferinin
ardından Yıldırım Bayezid’ın yirmi cami yaptırmaya karar verdiği ancak damadı
Emir Sultan tarafından bu fikrin yirmi kubbeli bir cami olarak değiştirildiği
ve camiinin böylece inşa edildiğidir. Aynı rivayete göre camii, Niğbolu
zaferinden kazanılan ganimetle yapılmış ve camiinin yeri (bugün kent merkezinde
yer alan Atatürk caddesi) Emir Sultan’ın gördüğü bir rüya üzerine
belirlenmiştir. (www.bursa.gov.tr).
1400 yılında ibadete açılan camiinin ilk imamlık vazifesini ise Mevlid’in
yazarı Süleyman Çelebi üstlenmiştir. (www.kulturportali.gov.tr)
Camii’nin
mimarı, Sultan 2. Bayezid döneminin de önemli mimarları arasında gösterilen Ali
Neccar’dır. Ali Neccar’ın cami inşaatı sürecinde aylık 678 akçe altın aldığı
bilinmektedir. Bu ücret dahi onun tecrübeli bir üstad olduğunu göstermektedir
ki Ali Neccar ayrıca Ayasofya Camiinin tamiratını yapan mimar olarak tarihe
geçmiştir ( www.bursaulucamii.com).
Sanatta Selçuklu tarzından Osmanlı tarzına geçişim bir şaheseri olarak
gösterilen camii minberini ise Antepli Hacı Mehmet Abdülaziz, çivi ve tutkal
kullanmadan yapmıştır. (www.bursa.gov.tr)
Kısaca
tarif edilmesi gerekilirse Bursa Ulu Camii’nin üçü ana olmak üzere dört girişi
vardır. Ancak bunlardan Hünkar Kapısı olarak bilinen dördüncü giriş 1950’lili
yıllara kadar hizmet verdikten sonra kapatılmıştır. Önceki paragraflarda
belirtildiği üzere yirmi kubbesi olan camii, içerdiği zengin hatlar ile dikkat
çekmektedir. Öyle ki camide üç farklı yazı stiliyle, kırk bir hattat tarafından
yazılmış yüz doksan iki hat levhası vardır. Kalınlığı iki metreyi geçen
duvarlara sahip olan Bursa Ulu Camii’nin ayrıca içinde büyük bir şadırvan
bulunmaktadır. (www.bursaulucamii.com). Bu şadırvanı, İstanbul’dan Bursa’ya
siyasi nedenlerden dolayı sürgün edilen Karaçelebizade Abdulaziz Efendi
tarafından yapıldığı bilinmektedir. Kayıtlara göre bu alan sahibinin rızası dışında
alındığı için namaz kılmaya uygun görülmemiş ve bu nedenle şadırvan yapılmaya
karar verilmiştir (www.bursa.gov.tr).
Bursa
Ulu Camii’nin günümüze kadar varlığını koruması birçok çalışmanın, gayretin
ürünüdür öyle ki birçok camii günümüze birçok badire atlatarak gelmiştir. Bu
badirelerin ilkine ve en zararlısına Ankara Savaşı sırasında Timur sebep
olmuştur. Caminin duvarlarını yıkan Timur, camiyi yakarak kullanılamaz hale
getirmiş ve işgal süresi boyunca camiyi ahır olarak kullanmıştır. 1421 yılında
tekrar ibadete açılan camii, ikinci yıkıcı etkiyi 1855 yılında yaşanan depremle
görmüş ve on sekiz kubbesi yıkılmıştır. Kayıtlara göre camii 1494 yılından 1862
yılına kadar yirmi üç kez tamir işlemi görmüştür (www.milliyet.com.tr). Bu
işlemlerden 1494, 1503, 1551, 1563, 1567, 1572, 1668, 1670, 1724, 1742, 1815,
1855 ve 1861 yıllarında ait olanları büyük tamirat olarak tarihe geçmiştir (www.bursa.gov.tr).
Bursa Ulu Cami’nin Önemi
Bursa
şehrinin manevi simgelerinden biri olan Ulu Camii, Türk tarihi ve İslam camiası
açısından önemli dinamiklere sahiptir. Anadolu Selçuklu döneminin “ulu cami”
geleneğini devam ettiren Bursa Ulu Camii, Osmanlı mimarisindeki çok destekli ve
çok kubbeli cami plan tipinin en önemli temsilcileri arasında gösterilmekte
ayrıca Osmanlı’nın ilk Cami’i Kebiri[1] olması sebebiyle büyük önem
arz etmektedir (www.bursaulucamii.com).
Camii bugünde Türkiye’deki “ulu camii” ismindeki tüm camilerin en büyüğü olma
özelliğini taşımaktadır (www.bursa.gov.tr).
Mescid-i
Haram, Mescid-i Nebevî, Mescid-i Aksa ve Şam'daki Emeviye Camisi'nin ardından
beşinci ziyaretgah olarak kabul edilen Bursa Ulu Camii, Evliya Çelebi’nin
Seyahatname eserinde “Bursa’nın Ayasofya’sı” olarak tanımlanmaktadır (www.aa.com). Bu doğrultuda İslam’da
makam bakımından en yüksek mertebeli ibadethane Mekke’de yer alan Mescid-i
Haram, beşinci en yüksek mertebe ise Bursa Ulu camiidir demek oldukça doğru bir
tespit olacaktır. Bu bakımdan camiinin
İslam’daki yeri mühimdir. “Yıldırım
Bayezid Han bu camiyi inşa etmekle İslam Medeniyetinin özüne bağlandığını ifade
etmekle kalmamış bu medeniyete getirilecek yeni hamlenin öncülüğünü de
yapmıştır. Bu sebeple kısaca söylemek gerekirse; Bursa Ulucami mazideki büyük
öze bağlanan ve aynı zamanda geleceğe açılan bir ümit, kimlik ve gayret
nişanesidir” (Kemikli, 2012, s. 15).
Kültürel,
Ekonomik Ve Sosyal Yönleriyle Bursa Ulu Camii
Bursa
Ulu Camii, bir ibadethane olarak yarattığı manevi etki yönünün haricinde Bursa
şehrine kültürel, ekonomik ve sosyal etkileriyle de katkı sağlamaktadır. Her
şeyden önce Ulu Camii’de 1796 yılında Hacı Abdullah tarafından kurulmuş “Abdullah
Münzevi Kütüphanesi” adında zengin bir kütüphane vardır (Çetinaslan, 2013,s. 191).
Öyle ki Ulu Cami için “bir mabet değil, bir ilim irfan ocağı” yakıştırmaları
yapılmaktadır. Binlerce kitapla birlikte şamdanlar, saatler ve çok değerli
olarak nitelendirilen Kur’an-ı Kerimler de camii bünyesinde ziyaretçilere
sergilenmektedir. Ayrıca cami sanat eseri olarak görülen bir mihrap, işlemeleri
ve motifleriyle emsalsiz olarak nitelendirilen bir minber, bir müezzin mahfili
ve taş kürsü içermektedir (www.bursa.gov.tr).
Son olarak, camide bulunan yüz doksan iki hat yazısı, camiyi adeta bir hat
sanatları müzesi haline getirmektedir. Abdülfettah Efendi, Mehmed Şefik Bey
gibi meşhur hattatlarların eserlerinin yanında 2. Mahmud’a ait bir hat levhası
da camide yer almaktadır (www.aa.com).
Türk ve İslam tarihi açısından oldukça önemli bir cami olan Bursa Ulu Camii, insan ruhuna işleyen atmosferi ve manevi değeriyle Türkiye’nin inanç turizminin başat dinamiklerinden biridir. Öyle ki yılın her döneminde yüzbinlerce turist ağırlayan Bursa’da en çok ziyaretçi akını Ulu Camii’ye gerçekleşmektedir (www.bursahayat.com). Bu doğrultuda Ulu Camii’ye gelen turist sayısının daha da arttırılması hususunda ciddi yatırımlar ve çeşitli özel tur paketleri hazırlanmaktadır (www.aksam.com). Bursa Valiliği de Ulu Camii merkezli turizm planıyla 2019 yılında beş milyon turistin şehri ziyaret etmesini hedeflemiştir (www.bursa.gov.tr).
Sonuç
Osmanlı’nın
Bursa’yı fethiyle, şehir yepyeni bir görünüm kazanmış ve gelecek nesillere
miras niteliğinde önemli yapılar inşa edilmiştir. Bu yapıların başında Ulu
Camii gelmektedir. Çeşitli nedenlerden dolayı ciddi hasarlar alan camii, birçok
önemli restorasyon işlemiyle bugün ayakta kalmakta ve ibadet hizmeti vermeye
devam etmektedir.
Bursa şehrinin sembolü haline gelen Ulu Camii, varlığıyla şehrin kültürel, sosyal ve ekonomik dinamiklerine önemli oranda katkı sağlamaktadır. Birbirinden değerli tarihi eserleri bünyesinde barından ve İslam’ın beşinci mescidi olarak nitelendirilen Ulu Camii bölgedeki ibadet turizminde önemli rol üstlenmektedir. Bulundurduğu zengin kütüphanesiyle aynı zamanda bir ilim adresi olan camii yarattığı atmosferle şehirde hoşgörü ve adalet duygusunun zinde olmasına katkı sağlamaktadır
Kaynakça
Çetinaslan,
Mustafa. (2013). Bursa Ulu Camiihünkâr
Mahfili. Uluslararası Sosyal
Arastırmalar Dergisi. 6(25): 190-191.
http://bursa.gov.tr/bursanin-hedefi-5-milyon Erişim
Tarihi: 23.11.2019
http://www.bursa.gov.tr/ulucami Erişim Tarihi: 24.11.2019
http://www.bursahayat.com.tr/haber/ulucami-ye-nbsp-turist-yagiyor-125095.html Erişim Tarihi: 24.11.2019
http://www.bursaulucamii.com/ozellikleri.html Erişim Tarihi: 24.11.2019
http://www.milliyet.com.tr/yerel-haberler/bursa/tarihci-erhan-yildizalp-ulu-cami-nin-kitabesi-gun-yuzune-cikarilmali-11432814 Erişim
Tarihi: 22.11.2019
https://www.aa.com.tr/tr/turkiye/bursanin-ayasofyasi-ulu-cami/1159399 Erişim Tarihi: 23.11.2019
https://www.aksam.com.tr/ramazan/osmanli-payitahti-bursa-ramazanda-turistleri-cagiriyor/haber-967439 Erişim Tarihi: 22.11.2019
https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/bursa/gezilecekyer/bursa-ulu-cami Erişim Tarihi: 22.11.2019
Kemikli, Bilal. (2012). Bursa Ulu Cami. Bursa: Bursa Kültür AŞ. 1. Baskı. s.15.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder