ERMENİSTAN'IN SAATLİ BOMBASI: METSAMOR NÜKLEER SANTRALİ (2021)

Metsamor Nükleer Santrali yalnızca Türkiye için değil tüm Dünya için bir tehdit. Credit: State news agency - Eurasianet

Sovyetler Birliği'nin 26 Aralık 1991 tarihinde yıkılmasıyla birlikte bağımsızlığına kavuşan 14 yeni devlet, yeni düzenlerine Sovyetlerden kalan miraslarla başlamıştır. Bu miraslardan biri de bugün Ermenistan topraklarının batısında yer alan Metsamor Nükleer Santrali’dir. 

1977 yılında Sovyetler Birliği tarafından inşa edilen Metsamor Nükleer Santrali, Ermenistan’ın başkenti Erivan’a 36 km, Türkiye sınırına ise yalnızca 16 km uzaklıktadır.  Bulunduğu konum dolayısıyla Ermenistan haricinde birincil olarak Türkiye’yi ardından Gürcistan’ı, İran’ı, Azerbaycan’ı ve Hazar Denizi’ne kıyısı olması sebebiyle Rusya’yı, Kazakistan’ı ve Türkmenistan’ı doğrudan ilgilendiren ve endişelendiren Metsamor Nükleer Santrali kırk yılı aşkın süredir aktif olarak çalışmaktadır.

Doğu Anadolu Deprem Kuşağı üzerinde bulunan Metsamor, dünyanın en tehlikeli nükleer santrali olarak tanımlanmaktadır.  Öyle ki Metsamor, 1988 yılında 25.000 kişinin ölmesine sebep olan 6.8 şiddetindeki Spitak depremi sonrasında ciddi hasarlar almış ve Sovyetler Birliği tarafından tehlikeli olduğu kabul edilerek kapatılmıştır.  Ancak 1991 yılında kuruluşuyla birlikte enerji sıkıntıları yaşamaya başlayan Ermenistan, iyileştirilmeler yapıldığını iddia etmiş ve 1993 yılında Metsamor’u tekrar aktif hale getirmiştir. 

Birinci nesil Rus teknolojisine sahip olan nükleer santral, günümüzde artık kullanılmayan eski bir teknolojik sisteme sahiptir. Deprem kuşağında olmasına karşın santralin birinci reaktöründe deprem direnç sistemi bulunmaması ve reaktörlerin soğutma sistemlerinin yetersiz olması Metrsamor’un taşıdığı riski kanıtlar niteliktedir.  Uluslararası standartlara göre 5 ve üzeri şiddetteki depremlerin olabildiği bölgelerde nükleer santral yapılmasına izin verilmezken Metsamor Nükleer Santrali, 9 şiddetindeki depremlerin gerçekleşebileceği Doğu Anadolu Fay Hattı üzerindedir. 

Modern güvenlik önlemlerinden yoksun ve eski bir teknik donanıma sahip olan Metsamor Nükleer Santrali, 1982’den bu yana yüzden fazla kaza tehlikesi atlatmıştır ve teknik olarak ömrünü 2005 yılında tamamlamıştır. Ancak Ermenistan çeşitli ek düzenlemeler çerçevesinde santralin çalışmasını 2026 yılına kadar uzatmıştır. 

Metsamor Nükleer Santralinde meydana gelebilecek bir sızıntı, yalnızca santrale yakın ülkeleri değil aynı zamanda Hazar denizine kıyıdaş ülkeleri tehdit etmektedir çünkü reaktörün soğutulması için kullanılan atık su, önce Aras nehrine ardından Kür Nehri’ne ve son olarak Hazar Denizi’ne dökülmektedir.  Bu nedenle Metsamor, Ermenistan sınırları içerisinde yer alan bir nükleer santral olsa da, santralin çalışması tehdit ettiği geniş ekolojik düzen açısından uluslararası kamuoyunu ilgilendiren bir meseledir.

Çeşitli sivil toplum kuruluşları, uluslararası örgütler ve yabancı hükumetler, Metsamor Nükleer Santrali konusunda Ermenistan'ı  yıllardır uyarsa da Ermenistan, bu uyarıları kulak ardı etmekte ve santrali aktif olarak çalıştırmaya devam etmektedir. Fakat Azerbaycan'ın Gence ve Mingeçevir şehirlerini bombalayarak sivilleri umursamaz bir şekilde katleden Ermenistan'ın zaten sivil yaşamları önemsediği ve tehlike saçan bu nükleer santrali kapatması pek olası gözükmemektedir. 

Bu nedenle Metsamor Nükleer Santrali konusunda uyarılar ve kınalar yerine sert adımlar ve yaptırım kararlarının alınması gerekmektedir. 

Yazımızın hazırlanması için kullanılan kaynaklar aşağıda belirtilmiş. Linklere giderek daha detaylı bilgiler edinebilirsiniz.

*Tutku Dilaver, Avrasya İncelemeleri Merkezi, Gözardı Edilen Tehlike: Metsamor Nükleer Güç Santrali, https://avim.org.tr/tr/Analiz/GOZARDI-EDILEN-TEHLIKE-METSAMOR-NUKLEER-GUC-SANTRALI Son Erişim Tarihi: 30 Mart 2021

*BBC, The city in the shadow of an ageing nuclear reactor, https://www.bbc.com/worklife/article/20190527-the-city-in-the-shadow-of-an-ageing-nuclear-reactor 

*Esme Özdaşlı, Karadeniz Araştırmaları Dergisi,  Kafkasya’nın Çernobil’i Metsamor Nükleer Santrali,  http://www.karamdergisi.com/Makaleler/1284530378_03.Esme%20%c3%96ZDA%c5%9eLI.pdf  Son Erişim Tarihi: 30 Mart 2021

*Sinan Oğan, Ermenistan, Türksam, Türkiye’yi Metsamor Nükleer Santrali ile Tehdit Ediyor, https://turksam.org/ermenistan-turkiye-yi-metsamor-nukleer-santrali-ile-tehdit-ediyor Son Erişim Tarihi: 30 Mart 2021

*CNN Türk, Kapımızdaki tehdit: Metsamor NGS, https://www.cnnturk.com/video/turkiye/kapimizdaki-tehdit-metsamor-ngs Son Erişim Tarihi: 30 Mart 2021

Siz de sizi etkileyen bir olayın fotoğrafını, kısa bir içerikle bize gönderebilir ve Görsel Hafıza ailesine katılabilirsiniz!